TAKVOG ZLOTVORA MAJKA VIŠE NE RAĐA: Zloglasni četnik sijao je strah u Sandžaku i Bosni

U nastavku donosimo priču o zloglasnom četniku iz vremena balkanskih ratova, te Prvog i Drugog svjetskog rata

Konstantinu Milovanoviću -poznatijem kao Kosta Pećanac.

Pećanac je poslan od strane srbijanske Vrhovne komande 1916. godine da preuzme kontrolu nad Topličkim ustankom nakon čega se uspeo na vodeći položaj u četničkom udruženju.

Temeljem odluke nelegalnog crnogorskog parlamenta snage Vojske Kraljevine Srbije i četničkih grupa koje je predvodio Kosta Pećanac okupirale su do konca 1918. neovisnu državu Crnu Goru.

Između dva svjetska rata bio je najuticajnija osoba u četničkim organizacijama.

Učestvovao je u Balkanskim ratovima kao pripadnik četničkih jedinica. Za vrijeme Prvog svjetskog rata zajedno s poraženom srpskom vojskom i srpskom vladom prebacio se na otok Krf.

U maju 1917. godine Pećanac je napao željezničku stanicu Ristovac, srušio željeznički most na Moravi, a kasnije je zapalio i Bosilegrad.

Između dva svjetska rata Pećanac je bio najutjecajnija osoba u četničkim organizacijama. Beogradska vlast je organizirala paravojne formacije četnika, koje su predvodili Kosta Pećanac, Milić Krstić, Jovan Babunski, Vasilije Trbić i drugi. Oni su organizirali kaznene ekspedicije vršeći nasilje, teror i organiziranu pljačku na Kosovu.

Pećanac je bio dio državnog plana u kontekstu programa iseljavanja Albanaca sa Kosova u Tursku i kolonizacije Kosova Srbima.

Tokom izbora 1938. godine došlo je do krvoprolića u vučitrnskom srezu. U gojbuljskoj opštini jedan žandarmerijski narednik je ubio četvoro birača koji su javno odbili da glasaju za vladinog kandidata Mišu Sretenovića. Kada se situacija otela kontroli, žandarmerijski vodnik Branko Jaraković je u masu bacio bombe od kojih je stradalo tridesetak ljudi. Na mjesto masakra odmah je upućen i Kosta Pećanac sa punim vozilom svojih četnika zbog čega je preostali narod, među kojima i poslanički kandidat Šerif Voca, pobjegao u šumu. Tom prilikom je nestao njegov brat Ethem, dok su mnogi drugi pretučeni.

Neposredno uoči aprilskog rata vojvoda Kosta Pećanac je tražio od jugoslavenskog Ministarstva vojske i mornarice da pripremi izvođenje četničkih akcija u južnoj Srbiji, Makedoniji i na Kosovu. On je dobio oružje i novac, i naoružao nekoliko stotina ljudi u dolini rijeke Toplice.

Nakon okupacije Jugoslavije, Pećanac je bio suparnik Draži Mihailoviću u borbi za prevlast nad četnicima.

U ljeto 1941. godine, dok je ugovarao saradnju sa okupacionim trupama, Pećanac je primio pismo od Draže Mihailovića koji je tražio da se nagode. Pećanac bi kontrolirao četnike južno od Zapadne Morave, a Mihailović četnike u svim drugim oblastima. Pećanac je odbio njegov zahtjev. Sugerirao je Draži Mihailoviću da mu se potčini, ponudivši mu mjesto načelnika štaba.

Dana 27. augusta, vojvoda Pećanac je izdao “Proglas dragom narodu”, u kojem sebe prikazuje kao zaštitnika Srba, pozivajući “odrede formirane bez njegovog odobrenja” da stupe pod njegovu komandu.

Tokom rata četničke jedinice Koste Pećanca počinile su brojne zločine nad muslimanskim stanovništvom pograničnih sela između Kosova i Sandžaka.

Pećanac je ubijen u Sokobanji 1944. godine prema naređenju četničkog generala Draže Mihailovića.

SB