Kuće porodice Petlača, jedne od najpoznatijih pazarskih porodica, nalaze se u naselju Lug, u ulici Mitrovačka, nekada poznatoj kao Petlački sokak. Iako se ne ubrajaju u tradicionalne orijentalne kuće poput onih koje su pripadale porodicama Elmasbegovića, Hamzagića, Šuševića, Trtovaca, Bajraktarevića i Gicića, kuće porodice Petlača su uključene u ovaj serijal zbog svog historijskog značaja i doprinosa ovom gradu.
Porijeklo porodice Petlača
Prema istraživanjima prof. dr. Mustafe (Petlača) Kahramanyola iz Ankare, porodica Petlača vodi porijeklo od turskih Tatara s poluostrva Krima. Njihov prvi poznati predak, Ishak Dibak Betlač, doselio se u Novi Pazar 1752. godine. Ishak je bio kožar, a njegovo prezime Betlač znači “berićetan” ili “nafakali”, što ukazuje na sreću i prosperitet. Ishak je sa svojim sinovima Muratom, Seferom, Destanom, Dervišom i Hasanom ubrzo nakon dolaska izgradio radionicu za preradu kože (dibakhanu), pekaru i vodenicu na Baruthani, a vrhunac njihovog rada bio je izgradnja džamije, koja i danas nosi ime Dibak Ishak. Džamija se nalazi u naselju Lug, u Cetinjskoj ulici, pored škole „Stanika Radovanović – Cana“.
Porodica Petlača je ostavila neizbrisiv trag u historiji Novog Pazara. Prema podacima prof. Kahramanyola, prvi naseljenici Lug mahale i džamija koje su podignute kasnije ne potiču iz 1468. godine, kako se navodi u nekim izvorima, već su izgrađene mnogo kasnije, oko 1765. godine, nakon što se Ishak sa svojom porodicom doselio u grad.
Sudbina porodice Ibrahima Petlače
Ibrahim Petlača (1917–1944), unuk Ishaka Dibaka, ostao je upamćen kao jedan od najhrabrijih branitelja Novog Pazara tokom četničkih napada u jesen 1941. godine. Ibrahim je bio oženjen Zarifom Guzonjić iz Sjenice, a njihov sin Mustafa rođen je 21. oktobra 1944. godine, samo dva mjeseca prije nego što je Ibrahim uhapšen i streljan na Hadžetu 21. decembra 1944. godine, u jednoj od najvećih tragedija novopazarskog kraja. Nakon rata, Ibrahimova supruga Zarifa preselila se sa sinom Mustafom u Tursku, gdje je Mustafa ostvario uspješnu karijeru kao ljekar i vojni specijalista.
Kuća hadži Sulejmana Petlače
Kuća hadži Sulejmana Petlače, izgrađena prije više od 100 godina, predstavlja primjer klasične bošnjačke kuće u Novom Pazaru. Nalazi se u ulici Mitrovačka, u naselju Lug. Kuća je imala dvije avlije – vanjsku (“dišer avlija”) u kojoj su se nalazili ahar, sundurma, hambar i kolar, te unutrašnju (“içer avlija”) u kojoj su boravili isključivo članovi porodice. U kući su se nalazili divanhana, sobe, mutfak, čiler i drvene stube koje su vodile na gornji kat, gdje su bile dodatne sobe i selamluk. Na oba kata kuće postojali su zahodi.
Kuća je, prema sjećanjima prof. dr. Mustafe Kahramanyola, imala savršen raspored prostorija, a njen poseban šarm davala je voda koja je tekla kroz avliju, odvojena od rijeke Raške. Sulejman Petlača imao je dva sina, Ljutva i Jusufa, koji su, nažalost, stradali tokom engleskog bombardovanja Novog Pazara u novembru 1944. godine.
Kuća hadži Mustafe Petlače
Kuća hadži Mustafe Petlače, Sulejmanovog brata, bila je starija od Sulejmanove i smatrana je za jedan od najvažnijih objekata u Petlačkom sokaku. U njoj su živjeli Mustafa, njegov sin Muharem i brojni članovi šire porodice. Kuća je imala prostranu avliju s pomoćnim objektima, poput štale, sundurme i ognjišta, te hambarom za skladištenje kukuruza i pšenice. Na prizemlju su se nalazile sobe i izba, dok je gornji kat imao karakteristične jukluke (ugrađene ormare) i hamame.
Hadži Mustafa Petlača bio je ugledan trgovac stokom i jedan od osnivača muslimanske Džemijet stranke u Novom Pazaru, u kojoj je obavljao dužnost blagajnika. Njegov doprinos političkom i društvenom životu Novog Pazara bio je izuzetan, a njegova kuća je bila centar okupljanja mnogih uglednih ljudi tog vremena.
Historijska uloga porodice Petlača
Porodica Petlača imala je ključnu ulogu u razvoju naselja Lug i širenju islamske zajednice u ovom dijelu Novog Pazara. Osim toga, članovi porodice su ostavili neizbrisiv trag u političkom, ekonomskom i kulturnom životu grada. Sudbine Ibrahima, Sulejmana i Mustafe Petlače simbolizuju hrabrost, izdržljivost i ljubav prema domovini. Iako su mnogi članovi porodice doživjeli tragične sudbine, njihovo nasljeđe živi kroz kuće koje i danas svjedoče o bogatoj prošlosti Novog Pazara.
Tekst sastavljen šrema pisanju Dr. Harun Crnovršanina foto sanapress