Na današnji dan, 4. maja 1980. godine, u 15:05 sati, u Ljubljani je preminuo Josip Broz Tito – čovjek čije je ime godinama značilo mnogo više od običnog državnika. Čovjek iz Kumrovca, narodni heroj iz Drugog svjetskog rata, lider Pokreta nesvrstanih, predsjednik jedne od najneobičnijih i najposebnijih zemalja u modernoj historiji – Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.
U trenutku njegove smrti, zastave širom svijeta spuštene su na pola koplja. Od Buckinghamske palate do Kremlja, od Capitol Hilla do Hofburga – svijet se poklonio. Više od 80 država proglasilo je dane žalosti. Na njegovoj sahrani u Beogradu prisustvovalo je 209 delegacija iz 128 zemalja – među njima 31 predsjednik, 4 kralja, 6 prinčeva, te gotovo kompletna politička elita tadašnjeg svijeta. Takva internacionalna prisutnost na jednoj sahrani ostala je zapisana u historiji kao nezabilježen čin diplomatskog poštovanja.
Tito je znao vješto balansirati između Istoka i Zapada, SSSR-a i SAD-a, čuvajući nezavisnost Jugoslavije i pozicionirajući je kao most među narodima. Bio je komunist, ali i pragmatičar; revolucionar, ali i diplomata. Na unutrašnjem planu, često osporavan i kritikovan – zbog autoritarnog stila vlasti, zbog gušenja slobode izražavanja, zbog „kulta ličnosti“ – ali ni to nije izbrisalo sjećanje na ono što je Jugoslavija bila pod njegovim vodstvom: zemlja solidarnosti, besplatnog školstva, zdravstva i, što je možda najvažnije – zajedničkog identiteta.
Sandžak se, kao i mnogi drugi krajevi bivše Jugoslavije, i danas sjeća tog vremena kroz različite prizme – kroz romantična sjećanja starijih na međunacionalni suživot, radne akcije, vojničke priče iz JNA, i ono najvažnije – osjećaj sigurnosti u sutrašnji dan. Ne idealiziramo prošlost, ali ne zaboravljamo ni ono dobro što je ostalo urezano u kolektivnu memoriju naroda.
U vremenu kada se svakodnevno suočavamo sa podjelama, nesigurnostima i egzodusom mladih, pitanje koje se često postavlja nije samo „ko je bio Tito?“, već i – zašto je nakon njega sve krenulo nizbrdo?
U Vatikanu su tog maja 1980. po prvi i jedini put u historiji zvonila zvona u čast nekog komunističkog lidera. Danas, 45 godina kasnije, i dalje traje tiho zvono nostalgije.
Šta god mislili o njemu – Josip Broz Tito nije bio samo vođa jedne zemlje. Bio je simbol jednog vremena koje se, bez obzira na sve svoje manjkavosti, još uvijek pamti s poštovanjem.