Poslije sultanovih hatišerifa iz 1830. i 1833. godine Bošnjaci su mogli ostati da žive u Kneževini Srbiji na svojim ognjištima i zadržati sva svoja dobra, samo pod sljedecim uslovima:
-da se vrate “vjeri pradjedovskoj”, odnosno da se pokrste,
– da se izjašnjavaju i vode kao Cigani, a ako i to neće
-onda moraju da se isele iz Kneževine Srbije.
Najveći dio se odlučio na iseljavanje, a jedan broj je radije prihvatio da ih tretiraju kao “Cigane”, nego da se vrate “vjeri pradjedovskoj”.
Tako su nastale tzv. “Ciganske male” ili Mahale u: Beogradu, Užicu, Šapcu, Loznici, Krupnju itd.
Neki od ovih samoproglašenih “Cigana” ili Bijelih Cigana, a ustvari Bošnjaka, kasnije su išli istim onim putevima kojim su ranije išli njihovi sunarodnjaci Bošnjaci, odnosno odselili se u Bosnu, a jedan dio je ipak ostao u svojim rodnim mjestima.
Oni su dolazili u Bosnu pojedinačno i u grupama i tako su u manjim varošima nastajala manja naselja-mahale, ali kako su u Bosnu dolazili sa papirima iz Srbije da su “Cigani”, i tamo su čak doživljavali neprijatnosti.
Bez obzira što su imali isti ili sličan život kao starosjedioci Bosne, iaoko su jedino govorili bosanski jezik, i bez obzira što nisu imali crnu nego bijelu put kao i starosjedioci, i u Bosni su ih manje-više tretirali kao “bijele Cigane” a njihove mahale, tretirali kao “ciganska mahala, ciganski zaseok,ciganska kuća”.
Umjesto da budu tretirani kao najuporniji i najistrajniji Bošnjaci, čak i njihovi sunarodnici su ih na neki način kažnjavali, umjesto da im odaju priznanje.
Umjesto da se pitaju “zašto su oni bijeli Cigani, kad imaju lijepe i uredne kuće, bašče, avlije, vole da rade, školuju svoju djecu itd”.
Na hiljade njih je ostalo da živi u Šapcu, Loznici, Krupnju i drugim mjestima Podrinja.
Jedan manji dio se pomiješao sa našom braćom Romima muslimanske vjere, a najveći dio nije. To su naša braća Bošnjaci.
Oni su bili, sad su i biće dio našeg nacionalnog korpusa.
Moraju ih obilaziti predstavnici Bošnjačkog nacionalnog vijeća i predsjednici sandžačkih općina, Islamske zajednice i pomagati ih i podržavati u svemu što ih možemo pomoći.
I uspostaviti neraskidive bratske veze sa njima.
Esad Rahić
Na slici imam mesdžida u Loznici Diko Vračić sa delegacijom Islamske zajednice BiH ispred mesdžida. Zatim starije i mlađe džematlije. U Loznici živi oko 85o Bošnjaka, većinom u dijelu grada Mahala.
