Albanijan post objavio je jutros tekst u kome se bavi mogućim modelima samouprave za srpsku zajednicu na Kosovu, što je evropskim predlogom za nastavak dijaloga obuhvaćeno u jednoj od tačaka.U tekstu koji potpisuje urednik Baton Hadžiu, kaže se da se među mnoštvom različitih modela i oblika samouprave za nacionalne manjine, koji se trenutno primenjuju na teritoriji Evropske unije (ukupno 17 različitih modela), traži rešenje za Zajednicu srpskih opština.
Među pobrojanim primerima su onaj iz istočne Belgije (samouprava nemačke zajednice), model Alzasa u Francuskoj, modeli samoupravljanja nemačkog govornog područja i frankofone zajednice u Italiji i model samouprave danske zajednice u Nemačkoj.Pozivajući se na neimenovane diplomatske izvore kao i ranije kada je objavljivao slična saznanja, Albanijan post piše da Vlada Kosova mora uzeti u obzir da prilikom ispitivanja modela treba da obrati pažnju na četiri stvari.“Prvo, Nemačka, Francuska, Italija i Belgija su države osnivači Evropske unije, drugo, one su napredne demokratije, treće one su bivši zakleti neprijatelji i četvrto ovi regioni, koji služe kao model, bili su izvor ratova vekovima”, navodi diplomatski izvor i ističe da je Kosovo relativno malo, pa je osnovna ideja da “predloženi model ZSO ne uništava njegov unitarni karakter”.
To znači, stoji u tekstu, da nijedan od gore navedenih modela ne može biti prekopiran (kao što su predložile neke diplomate i stručnjaci uključeni u proces), stoga se razmatra stvaranje jedinstvenog modela pogodnog za Kosovo.Albanijan post navodi da je ideja opšteg statusa ZSO preuzeta po uzoru na francuski Alzas. U organizacionoj strukturi Francuske, Alzas ima srednji status. Problem je što, kako objašnjavaju, na Kosovu postoje samo dva nivoa vlasti – opštinska i centralna vlast, a model Alzasa je nešto više od opštine, a manje od regiona.
Iz modela Šlezvig u Nemačkoj, odnosno samouprave tamošnje danske zajednice, pominju se elementi kao što je pravo na organizaciju obrazovnog sistema i drugih bitnih sistema direktno povezanih sa zajednicom.Istovremeno, za regulisanja finansijske i političke podrške matične države, u okviru važećeg pravnog okvira, navodno se razmatra primer danske zajednice u Nemačkoj, koja ima dobro uspostavljen sistem finansijske i političke pomoći danske vlade.Italijanski modeli se uzimaju kao primer izgradnje poverenja između nevećinskih zajednica i centralne vlade, što je u tekstu istaknuto kao veoma važan detalj za Kosovo.Izvori Albanijan posta kažu da vlasti na Kosovu i u Srbiji ne treba da zaborave da se modeli u svojoj suštini bave nemačkim iskustvom i traumom.
Većinske nemačke teritorije u bivšoj istočnoj Evropi etnički su očišćene, a činjenica da su zemlje poput Italije, Francuske i Belgije vodile računa o ljudskim pravima bila je presudna za zajednice koje govore nemački.Kako za albanski portal kažu diplomate uključene u proces, Srbija i Kosovo ne mogu da pretenduju da postanu deo zapadne civilizacije, a da u međuvremenu rešavanje pitanja svojih nacionalnih manjina baziraju na modelima nekadašnjeg komunističkog porekla. Oni se “nadaju da će se s vremenom tiho etničko čišćenje dogoditi samo od sebe. Odnosno, da će se Albanci sa juga Srbije trajno preseliti na Kosovo, a kosovski Srbi trajno u Srbiju”.
Ispitivanjem različitih evropskih modela, kako navodi Albanijan post, Zajednica srpskih opština trebalo bi da ima sledeće glavne karakteristike:
U početku, srednji status, odnosno nešto što je izvan nadležnosti opštine, ali manje od drugog nivoa vlasti. Ni NVO, ni autonomna jedinica.
– “Teritorija ZSO” ne označava vršenje teritorijalne kontrole, već samo definiciju područja na kojem Zajednica može vršiti svoje dužnosti i odgovornosti definisane statutom.
– Pravni subjektivitet ZSO će biti neprofitna javna organizacija proizašla iz Zakona o potvrđivanju prvog sporazuma o normalizaciji.
Osoblje i funkcioneri ZSO imaće status javnih službenika. Kosovsko zakonodavstvo pravi razliku između zvaničnika koji su deo vlade (državni službenici) i zvaničnika koji pružaju javne usluge.
Pošto cilj ZSO nije upravljanje, već pružanje najboljih usluga i mogućnosti za zajednicu kosovskih Srba, osoblje i službenici Udruženja će imati status javnih službenika, u skladu sa duhom zakona na snazi.
– Udruženje će imati punu odgovornost u samoorganizaciji obrazovanja, nauke, zdravstva, kulture i sporta.
– Ovo pravo će poslužiti kao dovoljan osnov da Srbija istupi iz organizovanja paralelnog sistema obrazovanja, zdravstva, kulture i sporta. Po tom modelu, osnivanjem ZSO, sve ove aktivnosti i usluge bile bistavljene pod okrilje vlasti Kosova, uključujući učešće u sportskim ligama Kosova.
– U pitanjima prostornog planiranja, ZSO bi imala koordinaciona ovlaštenja između opština. Autoritet Zajednice ni na koji način neće ugroziti ovlašćenja centralne vlasti.
U ekonomskim pitanjima, ZSO bi imala koordinaciona ovlašćenja između opština. Autoritet neće ni u kom obliku ugroziti ovlašćenja centralne vlasti za opštu organizaciju privrede.- Sve usluge koje ZSO obavlja moraju biti besplatne.
– Kao primarni izvor, Zajednica će biti finansirana od strane opština članica. Grantovi Kosova i izvan Kosova, sa naglaskom na one iz Srbije, služiće kao sekundarni izvori finansiranja.
– U okviru svoje nadležnosti, odluke koje donosi Skupština ZSO imaće pravnu snagu sporazuma o međuopštinskoj saradnji. Oni postaju merodavni tek nakon što ih posebno potvrdi svaka skupština opštine.
– Skupštinu Zajednice će činiti izabrani predstavnici, ujedno i članovi skupština opština. Delegacija u Skupštini vrši se posebnim glasanjem u svakoj opštinskoj skupštini. Izabrani predstavnici srpske zajednice, zastupljeni u Skupštini ZSO, osposobljavaju je za funkciju zastupanja interese srpske zajednice. Zajednice u Savetu zajednica Kosova prema članu 60.2 Ustava Kosova, su ustavne kategorije. Shodno tome, ona će imati svog predstavnika u Savetu zajednica Kosova.
ZSO će takođe služiti i kao zagovornik promocije kolektivnih prava srpske zajednice. Ovo će se postići kroz posvećenost stvaranju uslova za povratak i integraciju i građansko zastupanje u odnosu na centralne institucije Kosova.
– U cilju stvaranja klime poverenja, Vlada Kosova će inicirati izmene i dopune Zakona o Ombudsmanu. Izmenom zakona, Ombudsman će biti u obavezi da bez odlaganja uputi Ustavnom sudu zabrinutost predstavnika nevećinskih zajednica.
– Udruženja, razne teritorijalne i neteritorijalne autonomije i države sa posebnim statusom i jedinstvenim karakteristikama gotovo su norma na evropskom kontinentu. Ovakvi propisi su evropski standard, pa je međunarodnoj javnosti potpuno neshvatljivo da takvom modelu nije mesto u ovom delu Evrope.
