Dešavanja u Bosni i Hercegovini i zloupotreba entiteta Republike srpske od strane Milorada Dodika za rasturanje te države pomno se prate na Kosovu. Nama Kosovarima Bosna je bliska i prijateljska. Zajedno smo stradali u novijoj istoriji od istog agresora. Tamo, pored ostalih, živi i nemali broj Albanaca, pa želimo dobro toj državi i svim njenim građanima.
Piše: Azem Vllasi
Ali sada se aktuelna zbivanja, koja izazivaju tenzije i strahove u Bosni, na Kosovu prate sa zebnjom i zabrinutošću zbog slične igre koju Beograda prema Kosovu vodi preko napora da se formira “zajednica srpskih opština”, kako su je u Beogradu preimenovali, iako je sporazum o tome iz 2015. godine imenovan kao “zajednica opština sa srpskom većinom”. Kako se entitet RS, onakav kako ga Dodik vidi i želi kao bitan uslov za opstanak Srba u Bosni, tako se sudbonosnim predstavlja “zajednica srpskih opština” za opstanak Srba na Kosovu.
U BiH je situacija momentalno veoma teška i opasna po mir i stabilnost. Najteža od dejtonskih aranžmana o uspostavljanju mira i njenom državnom ustrojstvu kao nezavisne, suverene, međunarodno priznate države. Ova situacija, kao i činjenica da BiH nikako da zaživi kao funkcionalna država na korist svojih građana, sva tri naroda i oba entiteta, govori dovoljno da dejtonski aranžmani i ustavna struktura države koja iz njih proizlazi imaju neke falinke, koje treba otkloniti i dotjerati. Prvo, treba označiti konačan raskid sa onom “Republikom srpskom” proglašenom 9. januara 1991. godine, nastalom na ratnim zločinima i na genocidu, zbog čega su svi njeni tvorci završili kao ratni zločinci pred Haškim krivičnim sudom.
Dejtonski aranžmani i novi ustav BiH definišu BiH kao državu sa dva entiteta, tri naroda i drugih građana, kao jedinstvenu, međunarodno priznatu državu, u granicama koje je imala kao bivša federalna jedinica. To jasno govori da je RS entitet unutar BiH, dakle po Dejtonu nešto drugo u odnosu na prethodnu nastalu na zločinima. Kao takav, dovoljan je okvir da garantuje Srbima pune slobode i ravnopravnost sa druga dva naroda. Drugo, treba jasnije definisatii nadležnosti entiteta i državnog nivoa BiH kao zajedničke države, koje se ne mogu proizvoljno tumačiti i primjenjivati ko kako hoće.
A zajednički utvrđene ili prenijete nadležnosti sa nivoa entiteta na državni nivo ne mogu se jednostrano poništiti ili povući kako nekome padne na pamet, već po proceduri, kako su i usvojene. Iz tih, a i drugih razloga koji BiH čine nefunkcionalnom i zakovanom državom, možda je sadašnja Dodikova haranga protiv BiH dobar povod da se Zapad, a prije svega SAD — kao autori “Dejtonske Bosne” i najveći investitori u mir i revitalizaciju postratnog života u ovoj državi — posvete ispravljanju propusta i grešaka i ovu državu učine stabilnijom i funkcionalnom na zajedničku dobrobit njenih građana, naroda i entiteta. Najprije treba temeljno preispitati i redefinisati položaj i ulogu entiteta.
Zašto na Kosovu izazivaju pažnju, ali i strahovanja povodom previranja u BiH? Prije svega zbog uloge koju Srbija igra u odnosu na obje ove države. Naime, Dodik ne bi smio raditi to što radi da u tome nema blagonaklonost i podršku aktuelne vlasti Srbije. On ništa ne radi bez otvorene ili prećutne saglasnosti iz Beograda. A kada pretjeruje ili dođe do ambisa, tu je Vučić da ga malo kao primiri i povuče ručnu kočnicu, ali nikada da se jasno ogradi od toga i da ga ostavi samog.
Na Kosovu malo-malo pa se na signal iz Beograda nadigne grupa Srba iz sjevernog dijela da pravi probleme i konfrontira se kosovskim vlastima. A Vučić svaku takvu priliku iskoristi da potegne pitanje formiranja ,,zajednice srpskih opština”, kao pitanje svih pitanja i uslov za opstanak Srba na Kosovu. Okvirni sporazum za nezavisnost Kosova je “Ahtisarijev plan”. Tako se zove po specijalnom izaslaniku SB UN za rješenje statusa Kosova — za BiH ,,Dejtonski aranžmani” i ustav u okviru toga, za Kosovo “Ahtisarijev plan” i ustav u okviru toga. Po tom planu i Ustavu Kosova, srpska zajednica je akomodirana bolje nego bilo koja nacionalna manjina u evropskim zemljama.
Razlika je u tome što u BiH, od blizu pet miliona stanovnika, Srbi čine oko 30%. Na Kosovu, od blizu dva miliona stanovnika, Srbi čine blizu pet posto stanovništva. Fakat je da je Ahtisarijevim planom predviđeno formiranje zajednice opština sa srpskom većinom, a ne srpskih opština, kao forme njihove međusobne saradnje po nekim specifičnim pitanjima od njihovog interesa, ali ne kao zaseban pravno-politički entitet. Dakle, u Bosni — entitet, na Kosovu — zajednica. Druga velika razlika je u tome što entiteti u BiH imaju tri stuba vlasti: zakonodavnu, izvršnu i sudsku sa kapacitetom primjerenom entitetu, a ne državi. Ta tri stuba vlasti postoje i na nivou BiH za interes svih i cijele države.
Za zajednicu opština sa srpskom većinom na Kosovu potpisan je i poseban sporazum u Briselu 2015. godine. Mada nepotrebno, jer je to unutrašnje pitanje Kosova, pošto se radi o kosovskim opštinama i obavezi koja proizlazi iz “Ahtisarijevog plana”. A Srbija nije prihvatila taj plan, pa se ne može pozivati na njega. Kosovska strana je na potpisivanje tog sporazuma sa Srbijom pristala na nagovor EU, a u nadi da će se brže doći do konačnog cjelovitog sporazuma sa Srbijom o normalizaciji međusobnih odnosa, koji podrazumijeva međusobno priznanje. Međutim, tada sa srpske strane nije bilo ambicija za zajednicom tih opština kakve se sada ispoljavaju.
Sada vidimo otvorene ambicije da ta zajednica bude neki poseban nivo vlasti sa pravom na direktne funkcionalne veze sa Srbijom i što više izvan ustavnog sistema Kosova. Dakle, nešto više nego što je suština Ahtisarijevog plana, ustava Kosova i sporazuma iz 2015. godine. Iako u minijaturi, ali nešto nalik na RS u Bosni i da se uklopi u srpski svet. To je na Kosovu pobudilo strah da će ispasti ono — daš prst, pa ode cijela ruka. Ustavni sud je iznio primjedbe da neke odredbe tog sporazuma nisu u skladu sa ustavom Kosova. Srpska strana, znači Beograd, ignoriše mišljenje Ustavnog suda i insistira da ta zajednica bude onakva kakvom je oni zamišljaju i žele.
Uz to, stalno čujemo izjave iz Beograda da Srbija nikada neće priznati Kosovo. Zato to pitanje postaje krupna prepreka u daljem nastavku dijaloga između Kosova i Srbije o normalizaciji međusobnih odnosa. Vidimo šta se događa u Bosni, iako “Dejtonski aranžmani” ne dopuštaju da entiteti sa svojim nadležnostima izađu iz tog okvira, a naročito ne da se otcijepe. Zato oni koji su stvorili “Dejtonsku Bosnu” i Kosovo po “Ahtisarijevom planu” moraju odvratiti Srbiju od miješanja u poslove ovih dviju država. Bez miješanja Srbije, a uz pomoć zapadnih zemalja, narodi u BiH će se lakše međusobno dogovoriti. Na Kosovu Srbi i Albanci, takođe. Bez toga tenzije i problem neće prestati.
Kosovo neće izbjegavati formiranje zajednice opština sa srpskom većinom, ali to mora biti u skladu sa Ustavom Kosova. To treba da shvate i EU i SAD, koje insistiraju na primjeni svih sporazuma do sada potpisanih u Briselu između Kosova i Srbije. U vezi sa BiH, Dodikova hazarderska igra nije završena. Po već prepoznatljivom scenariju, kad on dođe do ivice provalije i zaprijeti opasnost od sankcija za cijeli entitet RS, njega Vučić pozove u Beograd, pa ga malo ohladi.
To je pokazao susret u Beogradu između njih dvojice prije neki dan. Pozvao ga je Vučić u vrijeme kada sa Zapada ozbiljno najavljuju sankcije entitetu RS zbog takvog Dodikovog djelovanja. Nije Vučić zaboravio sankcije koje su Srbiji uvedene 1993. godine zbog Miloševićeve podrške Karadžićevoj politici, a koju je upravo krenuo slijediti Dodik. Kada je došao do te linije, otišao je na sastanak sa Vučićem da bi napravio neku stanku i predah u svom suludom srljanju.
Dodik je u očima međunarodne zajednice očigledno postao teret Vučiću. Zato ga je malo primirio. Ako ga ne posluša, moraće Vučić da ga se riješi. Govorio je o potrebi dijaloga sa “drugom stranom” u BiH. Govorio je u prvom licu množine: “Mi ćemo razgovarati sa njima” — što znači da se on već kandiduje da posreduje kao ono Milošević u Dejtonu što je zastupao bosanske Srbe.
Dodik nije pomenuo ni “Inckov zakon” o zabrani negiranja genocida u Srebrenici, ni disoluciju, ni razdruživanje. Reče, eto, ako mu vrate šume i livade za koje je Ustavni sud BiH utvrdio da su opšte dobro države, a ne entiteta, njegovi bi se vratili da rade u državne institucije, koje po njegovom diktatu bojkotuju. A on ide na Predsjedništvo, i to sa harmonikom, pjesmom i rakijom, i bruka one koje predstavlja. Popljuva on kod Vučića SAD i svoju opoziciju, a zajedno popljuvaše po Evropskoj uniji i nekim ljudima tamo. Ostaje da se vidi kako će Dodik dalje. A za Vučića ostaje da se vidi kako će dalje prema Kosovu.
Izvor: Gradski.me
