Bosanski muslimani su za čitav period osmanske vladavine sebe smatrali, u etničkom i političkom smislu, Bošnjacima. Tako su ih nazivale i Osmanlije, i pored činjenice da je osmanska država bila teokratska i da je dijelila narode prema vjerama. U zvaničnim osmanskim dokumentima Bošnjaci su nazivani: Bosnaklar, Bosnak – taifesi (bošnjački narod), Bosnalu takimi, Bosnalu kavm (bosanski narod). Ovaj termin su koristili književnici, naučnici i vojskovođe iz Bosne, koji su živjeli u ostalim dijelovima Osmanskog carstva. Koristio ga je i vođa pokreta za autonomiju, Husein kapetan Gradašćević u prepisima sa austrijskim vlastima, srpskim knezom Milošem Obrenovićem i vladikom Crne Gore Petrom II Petrovićem Njegošem. Bosanski muslimani su, pak, u vrijeme Osmanskog carstva Bošnjacima nazivali samo one ljude koji su bili islamske vjeroispovijesti, ali su ih zato njihovi sunarodnjaci drugih vjera nazivali Turcima. Osmanlije su, međutim, Bošnjacima smatrali sve stanovnike Bosanskog ejaleta, bez obzira na religijsku pripadnost.
U prvim godinama autrougarske vladavine široki slojevi muslimana su sebe nazivali Bošnjacima, a manji Turcima. Kada je Kalajev režim pokušao stvoriti jedinstvenu bošnjačku naciju od svih stanovnika i naroda, bosanski muslimani su postepeno odustali od naziva Bošnjak i počeli su se nazivati Muslimanima, narodom, jer nisu željeli da ih se poistovjećuje sa pravoslavcima i katolicima u Bosni i Hercegovini. Time je otpočeo proces razvoja Muslimanske nacije, koja će obilježiti budući period bošnjačke historije (naročito period socijalističke Jugoslavije) sve do 1993. godine kada je ponovo vraćen termin Bošnjak. Obzirom da je Kalajeva ideja nacionalnog bošnjaštva doživjela neuspjeh, grupa mlađih muslimanskih intelektualaca okupljena oko lista “Bošnjak” i definitivno napušta ideju bošnjaštva i sebe počinje nazivati Muslimanima, zahtijevajući da se termin muhamedanac izbaci iz službene upotrebe i zamijeni nazivom Musliman. Na njihovu inicijativu u Sarajevu je 1900. godine počeo izlaziti prvi muslimanski časopis “Behar”. U septembru je u časopisu izašao i članak “Muslimani a ne muhamedanci – Poslanik, a ne prorok i propheta – Jedan Predlog”. Ovo je prihvatila sva muslimanska štampa i publicistika, a postepeno i narod kao svoju, ne samo vjersku, nego u prvom redu etničku, odnosno savremenu nacionalnu oznaku. Zemaljska vlada u Sarajevu je prihvatila ovaj prijedlog pa je 15. juna 1901. godine naredila da se prestane sa upotrebom naziva “muhamedanac”, a da se za pripadnika islamske vjeroispovijesti počne koristiti termin “Musliman”.
Uvođenje termina Musliman, kao nacionalne odrednice za Bošnjake, Atif Purivatra i Muhamed Hadžijahić su u knjzi “ABC Musliman” obrazložili na slijedeći način: “Na ovim osnovama (prihvatanje islama i obrazovanjem specifičnog otomanskog vojno – feudalnog društvenog sistema) oblikovala se u Bosni (i Hercegovini) tokom vremena po formi i sadržaju jedna jedinstvena muslimanska zajednica naspram i pored drugih zajednica (milleta) u Bosni (pravoslavne, katoličke i židovske). Različite strukture muslimanskog društva Bosne povezivala je u cjelinu zajednička vjera (islam) i zajednička privrženost osmanslijskoj muslimanskoj državi čijim su posredovanjem Bošnjaci primili islam. Na osnovu islama, kao ideološke poluge Osmanlijskog carstva, muslimanska zajednica u Bosni usvojila je jedinstvenu političku ideologiju i predstavljala jedinstven kulturni krug, oblikujući se s vremenom kao poseban narod s posebnim interesima i težnjama. Za razliku od nemuslimanskog stanovništva, koje se uglavnom nalazilo u zavisnom i politički potčinjenom položaju, muslimansko društvo u Bosni bilo je potpuno klasno struktuirano obuhvaćajući u sebi sve srednjovjekovne staleže: spahije, ulemu, trgovce, zanatlije, gradsku sirotinju, slobodne i zavisne seljake…”
Izvor: bosnae.info
